Αλλαγή στα Θρησκευτικά όχι άκριτη απαλλαγή

Του Κώστα Θεολόγου*

Ήμουν μαθητής στο δημοτικό σχολείο το 1971, όταν η χούντα είχε βγάλει μια εγκύκλιο που υποχρέωνε τους μαθητές να πηγαίνουν στο Κατηχητικό τις Κυριακές. Ο χαφιές της τάξης Δημήτρης Κ. έγραφε με εκδικητική χαρά το όνομά μου στον κατάλογο απόντων, έτρωγα απαλές ξυλιές με τον χάρακα στις παλάμες, ώσπου ο αείμνηστος δάσκαλός μας ο Γεώργιος Κυπράκης στην πράξη κατάργησε μετά από 2-3 Κυριακές τον έλεγχο και ο μοσχαροκέφαλος συμμαθητής δεν είχε λόγους πλέον να χάσκει χαρούμενος. Εν πάση περιπτώσει δηλώνω το γεγονός, ώστε να εξηγήσω ότι δεν είμαι «θεούσα», ούτε πιέστηκα ποτέ να γίνω από μέλη της οικογένειάς μου.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 έχω πάει στο Άγιο Όρος πάνω από 20-25 φορές. Εκεί βρήκα μια διαφορετική πνευματικότητα από τον ευσεβισμό που καλλιεργεί με το στανιό ο ρασοφόρος εκκλησιαστικός μηχανισμός και το βιβλίο των Θρησκευτικών του σχολείου. Όποιος δεν έχει ερεθιστεί πνευματικά από την δογματική γοητεία της τριαδικότητας και της Ορθοδοξίας έχει σίγουρα ένα εργαλείο λιγότερο, ώστε να κατανοεί το σύμπαν και τη δημιουργία. Αυτό το εργαλείο μπορεί να το διδαχτεί μόνο μέσα από την πατερική σκέψη, αλλά θα διαπιστώσει το μεγαλείο του μελετώντας παράλληλα το Κοράνι, τους Δερβίσηδες και τους σούφι, τον μεσαιωνικό παγανισμό, τις Ουπανισάδες, τις τέσσερις Βέδες κτλ. Αυτές τις τελευταίες τις διάβασα με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όταν γύριζα στα ελληνικά τα δοκίμια αισθητικής του Μάσιμο Κατσάρι (Ο θεός που χορεύει, Καστανιώτη 2004). Ισχυρίζομαι ότι η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών είναι μείζον εκπαιδευτικό σφάλμα αντί της ορθής επιλογής, να εμπλουτισθεί με ιστορικά και φιλοσοφικά στοιχεία, ώστε να είναι πιο ελκυστικό για τον διδασκόμενο και πιο προκλητικό στους διδάσκοντες. Οι διδάσκοντες δεν θα κάνουν κατήχηση, ούτε προσηλυτισμό και θα ανοίγουν τους ορίζοντες των μαθητών. Και επειδή ο Οδυσσέας Ελύτης ισχυρίζεται (Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, 1978) ότι «Από τον Θεό τραβιέται ο άνθρωπος όπως ο καρχαρίας από το αίμα» οι διδάσκοντες οφείλουν να δημιουργούν ερωτηματικά γύρω από την ύπαρξη της θεϊκής δύναμης. Ακόμη πιο προκλητικά για κάθε πνευματικά συσκοτισμένο οπαδό του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, νομίζω ότι στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών είναι απαραίτητος ένας θρησκευτικός, ας πούμε, εγγραμματισμός, που θα καθιστά τους μαθητές κοινωνούς των θεμελιακών στοιχείων της ορθόδοξης χριστιανικής και θρησκευτικής παράδοσης του τόπου μας και της Ευρώπης και συνάμα θα τους αναγνωρίζει ως πολίτες του κόσμου ώστε να συμβιώνουν αγαπητικά και να κατανοούν τον κόσμο μέσα από την πολιτισμική διαφορετικότητα της κάθε κουλτούρας. Και ένα τέτοιο μάθημα Θρησκευτικών έχει πολιτική σημασία, όχι εκκλησιαστική ή θρησκευτική.

Η απαλλαγή που δινόταν εσφαλμένα σε μάρτυρες του Ιεχωβά και σε άλλους αλλόδοξους μαθητές δημιούργησε ένα στρεβλό προηγούμενο, ώστε να διακυβεύεται η διεύρυνση μιας θεσμικής αποδυνάμωσης των συνολικών θεσμικών και προσωπικών υποχρεώσεων, που έχουν οι μαθητές απέναντι στο σύνολο του ωρολογίου προγράμματός τους. Αντίστοιχες ενστάσεις με στόχο την απαλλαγή μπορούσαν να υποβληθούν τεκμηριωμένα αναφορικά με το μάθημα της Αρχαίας Ιστορίας από …Πέρσες μαθητές, της Νεότερης Ιστορίας από …ιταλικής ή βουλγαρικής καταγωγής μαθητές, ή αναφορικά με το μάθημα της Γεωγραφίας και των συνόρων πάλι από μουσουλμάνους μαθητές ή από …Σκοπιανούς ή από μικρασιάτες στην καταγωγή. Και αν έφτανε η Νεότερη Ιστορία να περιλαμβάνει πιο σύγχρονες περιόδους, δηλαδή τον Εμφύλιο ή την δικτατορία, θα γινόταν ένας νέος εθνικός διχασμός σε ….απαλλαγόχαρτα.

Το ζήτημα κατά πόσο χρειάζεται να δηλώνει κανείς τι είναι –ή δεν είναι-, όταν συμπληρώνει αίτημα απαλλαγής δεν λύνεται λέγοντας ότι «αφού ο νόμος δίνει το δικαίωμα απαλλαγής, γιατί κάποιος πρέπει να δηλώσει αν είναι χριστιανός ορθόδοξος ή όχι». Για ποιο λόγο αιτείται απαλλαγής δηλαδή; Αλλά δεν χρειάζονται τέτοια έγγραφα. Όλοι οι μαθητές πρέπει να βρίσκονται παρόντες στην τάξη με ένα μάθημα θεολογικής οντολογίας και ηθικής σούπερ προκλητικό για σκέψεις και καυτές έως …ασεβείς και ανευλαβείς συζητήσεις.

Πρέπει να αλλάξει το περιεχόμενο του μαθήματος όχι ο τρόπος απαλλαγής από αυτό. Και το σημαντικότερο που οφείλω να επαναλάβω: η απαλλαγή σε ένα μάθημα συνιστά διαβρωτικό προηγούμενο, διότι αποδομείται ο ρόλος του μαθητή σε επίπεδο καθηκόντων του, και συνάμα τον εξοικειώνει εύλογα με την επιλεκτική μερικότητα της επιστημονικής-φιλοσοφικής ή θεολογικής, έστω, πληροφορίας και γνώσης, που οφείλεται όμως σε υποκειμενικούς παράγοντες.

Διάβασα ότι «….υπάρχει κι ένας δημόσιος χώρος που το κράτος είναι υποχρεωμένο να εξασφαλίσει την ανεξιθρησκία», αλλά θαρρώ ότι αυτή προστατεύεται από το άρθρο 13 του Συντάγματος (2008). Και δεν καταλαβαίνω σε ποια ανεξιθρησκία αναφέρονται οι προοδευτικοί και διαφωτισμένοι, όταν οι απέναντι (πιστοί, θεούσες, ευσεβείς Χριστιανοί, σκοταδιστές κ.λπ) την εκλαμβάνουν ως μισαλλοδοξία. Άρα, τι προστατεύει το άρθρο 13;

Εν κατακλείδι, το μάθημα των Θρησκευτικών είναι απαραίτητο, για να μην ακούγονται ασμένως ηλίθια τραγούδια σαν τη σύνθεση Ο Σατανάς είναι από την Ελλάδα (Νίκος Καρβέλας, 2015) που δείχνει θρησκειολογική άγνοια, μπλέκει μορφολογικά τον Πάνα με τον Βελζεβούλ, συγκρίνει χρονολογικά τον ιουδαϊσμό με το ελληνικό δωδεκάθεο, που προήλθε από μια μυθολογική Θεογονία κτλ. Γενικώς το άσμα είναι προϊόν παχύρρευστης έμπνευσης. Μήπως είχε πάρει απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών;

* Ο Κώστας Θεολόγου είναι Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού ΕΜΠ

http://www.tomtb.com/allagi-8rhsk-oxi-apallagi-k8eologou-7626-2/